برگه:تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران، جلد اول.pdf/۱۳۶

از ویکی‌نبشته
این برگ نمونه‌خوانی شده ولی هنوز هم‌سنجی نشده‌است.
تاریخ احزاب سیاسی ایران

این ترانه «قزاقان» بودند و هنوز قزاق ایران درست یک قوهٔ ساخته شدهٔ اجنبی و مطیع اجنبی شناخته میشد، نه یک قوهٔ پاک و فداکار ایرانی، و شکی نیست که این قوه در گیلان و مازندران فداکاریها کرده بود اما آنهمه در تحت نظر و مصالح سیاست خارجی بود، و اگر هم میبایست قوای قزاق ازین ببعد یک قوهٔ ملی و مؤسس کودتا شخصی صالح و فداکار معرفی شود بدرد آنروز نمیخورد... فردا را هم کسی نمیدانست، و ما نیز که ماندیم و فردا را دیدیم چندان چیزی ازین دلیران میدان نبرد نفهمیدیم!

بر ما معلوم بود و بر دیگران معلوم شد که هر جا سروصدا و رنک و بوی و جلوهٔ ظاهری فراوانتر است، حقیقت کمتر است!

☆ ☆ ☆

۲ـ دو سند راجع بکودتای سوم اسفند:

این دو سند بعد از طبع کتاب تا این صفحات، بدست ما آمد.

الف ـ مرد موثقی اظهار داشت:

در کابینهٔ مرحوم سپهدار اعظم نزدیک ایام کودتا شخصی از مردم انگلستان موسوم به «دکتر فرتسکیو» که در نظام بریتانیا دارای پایهٔ سرهنگی نیز بود، وارد تهران شده بود.

آن اوقات در بین رجال سیاسی و نظامی انگلستان که در سفارت بودند صحبت از خرابی اوضاع تهران و مخاطرات احتمالی هجوم قوای بلشویک بسواحل بحر خزر و فتنهٔ جنگلیها و هرج و مرج مرکز و ضعف دولت رد و بدل میشد و همه بر این عقیده بودند که باید دولتی قوی و مقتدر بروی کار آید و از طرف دولت انگلیس با آندولت مساعدت شود، لیکن در چگونگی آندولت حرف بود. برخی معتقد بودند که باید کودتا بوسیلهٔ یکی از شاهزادگان صورت گیرد، بعضی هوادار دموکراتها و آزادیخواهان و صلحا بودند، گروهی طرفدار این بودند که باید با ژاندارمری کار کرد و جمعی معتقد بودند که قزاقهای ایرانی برای اینکار بهتر از هر کس هستند، از مخالفان این فکر اخیر یکی ژنرال «دیکسن» انگلیسی بود که بعد از قرارداد ۱۹۱۹ بریاست کمیسیون نظام وارد ایران شده بود و او بود که بعد از کودتا با بدبینی شدید از ایران خارج شد و این عمل را خیانتی فرض میکرد و بدان معتقد نبود.

۱۰۹